Adrianna Randak adwokat

Do chwili obecnej nasze polskie prawo rodzinne nie przewiduje wprost instytucji, jaką jest opieka naprzemienna. Ze względu jednak na liczne badania psychologiczne wpływu takiego modelu wychowania na rozwój dziecka, sporadyczne przykłady praktykowania tego rozwiązania, aż po zmianę w postrzeganiu tej instytucji przez społeczeństwo – polskie Sądy coraz częściej (lecz nie jest to normą) decydują się na uregulowanie wykonywania władzy rodzicielskiej nad dzieckiem poprzez ustanowienie tzw. pieczy naprzemiennej, czy innymi słowy opieki zrównoważonej.

Pani Mecenas, chcę się rozstać z żoną/mężem, mamy dwójkę dzieci wieku 2 l. i 5l. – chcę opieki naprzemiennej – żona/mąż nie. Będziemy walczyć !

I co by tu poradzić, jak poprowadzić tę sprawę, żeby wilk był syty a owca pozostała cała?

Przede wszystkim trzeba zacząć od tego, czy Klient dobrze rozumie instytucję pieczy naprzemiennej. Jeśli tak – to czy w jego sytuacji takie rozwiązanie będzie możliwe do zastosowania ? Co na to przepisy ?

W aktualnym stanie prawnym kwestia ta uregulowana jest następująco:

w przypadku braku porozumienia pomiędzy rodzicami w sprawie sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywania kontaktów z dzieckiem po rozwodzie, sąd, uwzględniając prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców, rozstrzyga o sposobie wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie.

W lutym 2020 do Sejmu wpłynął nowy projekt przewidujący zmiany w zakresie orzekania o wykonywaniu władzy rodzicielskiej i tak w najnowszym projekcie zmiany kodeksu rodzinnego i opiekuńczego możemy przeczytać taką oto propozycję regulacji opieki zrównoważonej, tj.

W braku porozumienia, o którym mowa w § 1, sąd, uwzględniając prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców, może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom oraz określić wykonywanie opieki nad dzieckiem w ten sposób, że dziecko będzie mieszkało przemiennie z każdym z rodziców w porównywalnych okresach, z wyjątkiem przypadku, gdy jedno z rodziców zamieszkuje za granicą (…)

dalej czytamy:

Rodzice, o których mowa w ust. 1, obowiązani są do wzajemnego informowania się o bieżących sprawach dziecka oraz przekazywania dokumentów dziecka, w szczególności dowodu osobistego lub innego dokumentu potwierdzającego tożsamość, a także dokumentacji medycznej.

Chcąc stworzyć własną definicję na potrzeby nin. artykułu oraz nas potrzebę wyjaśniania tej instytucji klientom – Opieka naprzemienna to sprawowanie pieczy nad dzieckiem przez oboje rodziców z ustaleniem, że dziecko będzie mieszkało z każdym rodziców przemiennie w porównywalnych okresach. Opieka taka nie może zostać ustanowiona gdy jeden rodzic mieszka za granicą.

Czemu ma służyć taka regulacja opieki nad dzieckiem?

Przede wszystkim utrzymywaniu więzi i relacji z obojgiem rodziców.

Czy w przypadku porozumienia rodziców – Sąd musi orzec o opiece naprzemiennej ?

Co do zasady tak – Sąd ma taki obowiązek, ale nie zapominajmy, że Sąd stoi na straży dobra dziecka i gdy orzeczenie takiej opieki miałoby być z tym dobrem sprzeczne, Sąd może takiego porozumienia nie uwzględnić.

Obecnie występuje wiele przesłanek, które Sąd bierze pod uwagę i które decydują o ustaleniu opieki naprzemiennej. Takimi przesłankami są np. wiek dziecka, jego dojrzałość emocjonalna, warunki mieszkaniowe rodziców, umiejętności wychowawcze rodziców, relacje rodziców, zdanie dziecka. Sąd bada, czy orzeczenie o pieczy naprzemiennej będzie zgodne z dobrem małoletniego. Dlatego też ciężko zapewnić Klientowi, że takie rozwiązanie właśnie uzyska. Najprawdopodobniej uzyskałby je, gdyby z drugim rodzicem zawarł porozumienie. Ze statystyk prowadzonych przez Ministerstwo Sprawiedliwości wynika, że porozumienie o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem w 2017 r. rodzice przedstawili w 9 938 sprawach (sąd uwzględnił porozumienie w 9 505 przypadkach, tj. około 97%).

Sądy korzystając z możliwości płynących z przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego od czasu do czasu orzekają o pieczy naprzemiennej na podstawie art. 58 § 1a i art. 107 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Orzeczenia te mogą przykładowo wyglądać tak:

Sąd orzeka o powierzeniu obojgu rodzicom władzy rodzicielskiej nad małoletnimi ….., wykonywanej w formie opieki naprzemiennej, to jest w powtarzających się okresach, ustalając iż miejsce zamieszkania dzieci jest przy matce/ojcu, 2. ustaleniu, że powtarzające się okresy opieki naprzemiennej nad małoletnimi przypadają od … do…. godziny 16.00, przy czym dzieci będą przebywać przez tydzień pod opieką matki, a następnie ojca;

lub

Sąd władzę rodzicielską nad małoletnimi dziećmi Stron powierza obojgu rodzicom ustalając miejsce zamieszkania dzieci w (miasto), a miejsce pobytu dzieci zgodnie z orzeczoną opieką naprzemienną;

Projekt, który aktualnie jest poddany pod obrady zakłada, że opieka naprzemienna miałaby być ustanawiana o b l i g a t o r y j n i e a inne rozwiązania, jak orzekanie o bardziej ograniczonych kontaktach jednego rodzica z dzieckiem było rozwiązaniem szczególnym. Taka regulacja ma służyć ograniczeniu alienacji rodzica, która jest ogromnym i coraz bardziej powszechnym problemem okołorozwodowym/występującym po rozstaniu rodziców. Jednak projekt ten – ku mojemu zdziwieniu - nie zakłada obligatoryjnego uwzględniania zdania dziecka. Nie reguluje też kwestii zamieszkiwania rodziców w innych miejscowościach – co z punktu widzenia tej instytucji i jej założeń, winno być kategorycznie uregulowane. Przed tym projektem jeszcze daleka droga lecz na pewno będę śledzić jego losy.

W chwili obecnej Sądy, które decydują się na orzeczenie pieczy zastępczej, czynią to w sprawach, w których rodzice są ze sobą w miarę dobrych relacjach, potrafią porozumieć się w kwestiach związanych z dzieckiem i nie występują na tym polu większe konflikty. Ponadto, najlepiej jak rodzice mieszkają w niedużej odległości od siebie, co ma gwarantować, że dziecko nie będzie nadto zmieniało swojego otoczenia. Skonfliktowani rodzice rzadko mogą liczyć na to rozwiązanie bowiem często Sądy stoją na stanowisku, że w tym wypadku opieka naprzemienna nie będzie zgodna z dobrem dziecka a konflikt rodziców będzie bezpośrednio oddziaływał na dziecko. Z drugiej strony w mojej ocenie – takie właśnie rozumowanie - wpływa na szerzenie się problemu alienacji rodzicielskiej.

Jeżeli po przeczytaniu tego artykułu pojawiły się jakieś wątpliwości, pytania – skontaktuj się ze mną, chętnie odpowiem.